Olszewski Antoni Stefan (1897–1954), inżynier architekt, dyrektor Wydziału Technicznego Zarządu Miejskiego w Warszawie. Ur. (po śmierci ojca) 20 V w Warszawie, był synem ziemianina Artura i Marii z Modelskich, 1. v. Bogusławskiej. Uczył się w Szkole Lubelskiej, warszawskiej Szkole Przemysłowo-Technicznej Jana Dal-Trozzo (oddział mechaniczny ukończył w r. 1914) i Szkole Handlowej Artura Jeżewskiego w Warszawie (1918). Należał do tajnego skautingu, Organizacji Młodzieży Postępowo-Niepodległościowej, następnie do Polskiej Organizacji Wojskowej. Brał udział w walkach o Lwów. Później służył w WP (do r. 1921), brał udział w wojnie polsko-radzieckiej. Studia wyższe odbył na Wydziale Architektonicznym Politechniki Lwowskiej i uzyskał w r. 1926 stopień inżyniera architekta. W okresie studiów działał w Związku Studentów Architektury, projektował budowę koszar i domów mieszkalnych w Kielcach i kierował nią (1923). W l. 1926–32 pracował O. na Śląsku najpierw jako referent architektoniczny w Wydziale Komunikacji i Robót Publicznych Oddziału Budownictwa Naziemnego Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego w Katowicach, a od r. 1927 jako inżynier architekt miejski na stanowisku samodzielnego kierownika Oddziału Budownictwa Naziemnego w Chorzowie. W tym czasie wykonał samodzielnie, a także wspólnie z inż. Wojciechem Soboniem i inż. Karolem Schayerem, wiele projektów budowy różnych obiektów na Śląsku, zwłaszcza szkół i ratusza w Chorzowie. W l. 1932–4 był O. dyrektorem budownictwa m. Lwowa, pracował przy budowie stadionów, pływalni i hal sportowych, wygłaszał fachowe referaty i odczyty.

Wkrótce po nominacji Stefana Starzyńskiego na prezydenta Warszawy został O. zaangażowany przez niego 12 XI 1934 na dyrektora Wydziału Technicznego w Zarządzie Miejskim m. st. Warszawy. Na tym stanowisku współdziałał w realizacji szeroko zakrojonych planów rozbudowy stolicy, zainicjowanych przez nowego prezydenta miasta. Przyczynił się w dużym stopniu do sprawnego przebiegu nowych inwestycji, a szczególnie budowy wielu szkół, nabrzeża Wisły przy moście Kierbedzia (dziś most Śląsko-Dąbrowski) oraz rozbudowy i poszerzenia ulic wylotowych, m. in. Grójeckiej, Grochowskiej i Puławskiej. Nie mniej energicznie zajmował się sprawami naprawy i konserwacji traktów komunikacyjnych stolicy: ulic, mostów, wiaduktów i nabrzeży. Był wiceprezesem prezydium komitetu wystawy «Warszawa przyszłości» (1936). Współdziałał w opracowaniu kompleksowego programu inwestycyjnego modernizacji i rozwoju Warszawy na l. 1938–41. Był m. in. członkiem Komitetu Krajowego Badań Polityki Mieszkaniowej w Warszawie, członkiem zarządu Funduszu Kwaterunku Wojskowego i od r. 1935 prezesem Oddziału Stołecznego Związku Rezerwistów.

We wrześniu 1939, podczas obrony Warszawy, został O. wyznaczony jako jeden z zastępców komisarza cywilnego przy Dowództwie Obrony Warszawy S. Starzyńskiego na kierownika Pogotowia Technicznego, które zajmowało się ochroną dróg i mostów oraz całością akcji ratowniczej zbombardowanych domów i obiektów, m. in. Zamku Królewskiego, oraz ludzi zasypanych przez walące się gruzy; wykazał wówczas dużą inicjatywę i odwagę. Podczas okupacji niemieckiej O. pracował na dawnym stanowisku w zarządzie miejskim. Był prawdopodobnie związany z konspiracyjną komórką biura wojskowego Departamentu Technicznego Delegatury Rządu RP na Kraj. Aresztowany przez gestapo 18 II 1943, był więziony (razem z Janem Starczewskim) na Pawiaku, a potem w obozach koncentracyjnych w Oświęcimiu (od 13 V 1943 m. in. w kompanii karnej bloku 11), w Neuengamme (od września 1943), Drütte koło Braunschweigu (od 9 XI 1943) przy ciężkich pracach w kuźni zakładów zbrojeniowych i w Bergen-Belsen (od 7 IV 1945). Uwolniony 15 IV 1945, przebywał potem na leczeniu w Szwecji.

Po powrocie ze Szwecji w październiku 1945, na apel Michała Kaczorowskiego, włączył się O. do powojennych prac nad odbudową kraju. Mianowany dyrektorem Gdańskiej Dyrekcji Odbudowy, zajmował się odbudową obiektów użyteczności publicznej oraz dróg i ulic w Gdańsku, Gdyni, Elblągu i Sopocie. Po przeniesieniu się w maju 1947 do Warszawy pracował w Min. Odbudowy, Naczelnej Radzie Odbudowy Warszawy i Banku Gospodarstwa Krajowego. W l. 1948–9 był pełnomocnikiem ministra odbudowy do Spraw Odbudowy Elbląga i Regionu Elbląskiego, zaś w l. 1949–50 kierownikiem Urzędu Pełnomocnika Akcji Rozbiórkowych i kierownikiem biura budownictwa indywidualnego w Zakładzie Osiedli Robotniczych w Warszawie. Od r. 1950 został zaangażowany do Biura Robót Konserwatorskich Architektury Monumentalnej (KAM); był organizatorem i kierownikiem naukowym I kursu architektury zabytkowej dla kierowników robót KAM. W r. 1954 został kierownikiem wystaw stałej odbudowy Warszawy i konsultantem przy Naczelnej Radzie Odbudowy Warszawy. O. zmarł po dłuższej chorobie na zawał serca 15 XII 1954 w Warszawie i został pochowany na cmentarzu na Bródnie (kwatera 21-F-5-17). Był odznaczony m. in. Srebrnym Krzyżem Virtuti Militari, Krzyżem Walecznych, Krzyżem Kawalerskim Orderu Polonia Restituta. Nazwisko O-ego zostało umieszczone na (zachowanej do dziś) tablicy pamiątkowej rozpoczęcia w r. 1935 budowy bulwarów i wybrzeży nad Wisłą w pobliżu Zamku Królewskiego w Warszawie.

Małżeństwo O-ego z Janiną Łuszczewską było bezdzietne.

Fot. w Materiałach Red. PSB; – Łoza, Czy wiesz, kto to jest? (Uzupełnienia); Warszawa przyszłości (Katalog wystawy), W. 1936; – Bartoszewski W., 1859 dni Warszawy, Kr. 1974; tenże, Warszawski pierścień śmierci 1939–1944, W. 1970; Drozdowski M., Alarm dla Warszawy, W. 1964; tenże, Stefan Starzyński prezydent Warszawy, W. 1976 s. 57, 87, 174, 201; Gajewski M., Urządzenia komunalne Warszawy. Zarys historyczny, W. 1979; Kulski J., Stefan Starzyński w mojej pamięci, Paryż 1968; tenże, Zarząd Miejski Warszawy 1939–1944, W. 1964; Pawłowicz H., Okupacyjne dzieje samorządu Warszawy, W. 1974; – Cywilna obrona Warszawy we wrześniu 1939 r., W. 1964; Fundusz Kwaterunku Wojskowego 1927–1937, W. 1938 s. XXVI; Ivánka A., Wspomnienia skarbowca 1927–1945, W. 1964; Kalendarz informacyjno-encyklopedyczny, W. 1936 s. 228, 1939 s. 216; Ostrowska-Grabska H., Bric a brac 1848–1939, W. 1978; Program Politechniki Lwowskiej, 1926/7 s. 212; Sprawozdanie z działalności Zarządu Miejskiego w m. st. Warszawie, 1934–5 s. 3, 1935–6 s. 3; Starzyński S., Rozwój stolicy, W. 1938 s. 5, 91 (przemówienie O-ego w imieniu Okręgu Stołecznego Związku Rezerwistów z okazji odczytu prezydenta miasta); – „Architektura” 1951 nr 3–4 s. 130 (A. S. Olszewski); „Architektura i Budownictwo” 1930 nr 1–2 s. XIV, 18, 19, 50, 1932 nr 6 s. 192, 193 (fot. obiektów projektowanych przez O-ego); „Dzien. Zarządu Miejskiego m. st. Warszawy” 1935–9 passim (liczne ogłoszenia przetargowe sygnowane przez O-ego); „Kron. Warsz.” 1937 nr 4 s. 241; „Muzea Walki” 1969 s. 111; „Najnowsze Dzieje Polski 1939–1945” T. 5: 1961 s. 173; „Rezerwista” 1938 nr 1 s. 15, 1939 nr 2 (dod.) s. 1, nr 6 s. 12, nr 10 s. 12; „Życie Warsz.” 1954 nr 299 (nekrolog); – Arch. m. Warszawy: rkp. 80, 280, 417; Arch. Uniw. Warsz.: sygn. 3 149 (praca magisterska K. Małyszczuka, „Urząd prezydenta m. st. Warszawy (1934–1939)”, W. 1965 (mszp.); Arch. Urzędu Woj. w Kat.: Akta osobowe O-ego z l. 1926–32; – Dokumenty, fotografie i informacje żony Janiny Olszewskiej oraz dodatkowe informacje Stanisława Różańskiego, Władysława Skoczka, Haliny Święckiej-Skoczkowej i Jana Starczewskiego.

Jerzy Kubiatowski